De laatste koning van Rwanda

Tijdens zijn triomftocht door Rwanda werd Koning Kigeli V Ndahindurwa in het mijnbouwcentrum van Musha verwelkomd door de directeur van MINETAIN, Pierre-Joseph Olbrechts, en door een grote menigte van arbeiders en hun gezinnen. Het gevolg van de koning bestaat uit zijn secretaris, Jean-Berchmans Kimenyi, en de Belgische resident in Rwanda, André Preud'homme.
(HP.1959.28.900, collection RMCA Tervuren ; photo P. Laval (Inforcongo), 1959, MRAC Tervuren ©)

Kigeli V

Jean-Baptiste Ndahindurwa was de zoon van de afgezette koning Yuhi V Musinga. Na het overlijden van zijn vader in 1944 keerde de achtjarige Ndahindurwa met zijn moeder Bernadette Mukashema terug naar Rwanda na een ballingschap van de familie in Belgisch Congo.

Na het plotse overlijden van zijn halfbroer, koning Mutara III Rudahigwa, op 25 juli 1959, volgde Ndahindurwa hem op aan het hoofd van het koninkrijk Rwanda, onder omstandigheden die de Belgische autoriteiten als een staatsgreep beschouwden. Ndahindurwa, toen 23 jaar oud, kreeg de dynastieke naam Kigeli V.

Uit de gratie van de Belgen

Kort daarop verdeelde het politieke landschap in Rwanda zich in grofweg twee kampen: pro-Belgische voogdij en pro-onafhankelijkheid. De Belgische koloniale administratie vormde de tweedeling om tot een etnisch conflict tussen pro-Belgische Hutu’s en onafhankelijkheidsgezinde Tutsi’s. Zelf geboren als Tutsi, werd Kigeli V al snel als anti-Belgisch bestempeld.

Begin november 1959 braken onlusten uit. Kigeli V probeerde tevergeefs de situatie te kalmeren en stuitte op het verzet van de Belgische administratie. Deze wilde de Rwandese monarchie afschaffen en een pro-Belgische republiek onder leiding van Hutu’s stichten. Ze profiteerde van het verblijf van Kigeli V in Congo in mei 1960, om hem persona non grata te verklaren en zich tegen zijn terugkeer naar Rwanda te verzetten.

De Verenigde Naties kwamen echter tussenbeide en droegen België in december 1960 op de terugkeer van Kigeli V naar Rwanda te vergemakkelijken en een referendum over het voortbestaan van de monarchie te organiseren. De Belgische administratie legde zich hier niet bij neer en organiseerde samen met de leiders van de politieke Hutu-partijen een bijeenkomst in januari 1961 (de "Gitarama Coup"), waarbij voor de afschaffing van de monarchie, de afzetting van Kigeli V en de oprichting van een republiek werd gestemd. De VN dwong alsnog een referendum af. Dat draaide uit op een afwijzing van de monarchie en koning Kigeli V en de invoering van een republikeins regime. Rwanda werd op 1 juli 1962 onafhankelijk met Gregoire Kayibanda als president (1962-1973).

Uitgeweken naar de Verenigde Staten

Tijdens het bewind van president Juvénal Habyarimana (1973-1994) vreesde Kigeli V Ndahindurwa voor zijn leven en vluchtte in 1992 naar de Verenigde Staten. Hij zette zich vandaaruit in voor het welzijn van Rwandese vluchtelingen en volgde de politieke situatie in Rwanda op de voet. Na de genocide op de Tutsi’s, met meer dan een miljoen doden tot gevolg, steunde hij de wederopbouw van Rwanda en Rwandese vluchtelingen over de hele wereld.

Koning Kigeli V stierf in 2016 in de Verenigde Staten, ongehuwd en zonder officiële erfgenaam, volgens de regels van het Rwandese koningshuis die huwelijk en voortplanting van een Rwandese vorst in ballingschap verbieden.

AfricaMuseum Archives: meer dan een zoekmotor

De website archives.africamuseum.be is het online archiefplatform van het AfricaMuseum. Naast een krachtige zoekmotor doorheen de 3 kilometer historische archieffondsen die in het museum worden bewaard, biedt dit platform een schat aan informatie voor onderzoekers en burgers die zich in dit onderwerp willen verdiepen.

Zo is de uitgebreide informatie over leven en werk van de laatste koning van Rwanda slechts één van de bijna 1600 biografische nota’s van belangrijke figuren uit de koloniale geschiedenis van Congo, Rwanda en Burundi op deze website.

Met dit platform wil het museum een online doorzoekbare inventaris én een handig zoekinstrument ter beschikking stellen van geïnteresseerden waar ook ter wereld.

Koning Kigeli V Ndahindurwa op een triomftocht door Rwanda. Hij is hier afgebeeld op de rand van de grondgebieden van Kigali en Kibungu op 13 augustus 1959, vergezeld van de klerk Alexis Karekezi, de chefs Pierre Mungarulire en Louis Ndahiro, zijn secretaris Jean-Berchmans Kimenyi en de Belgische resident in Rwanda André Preud'homme.
(HP.2009.3.878, collection RMCA Tervuren ; photo P. Laval (Inforcongo), 1959, RMCA Tervuren ©)

Op 9 oktober 1959 ondertekent koning Kigeli V Ndahindurwa in Kigali de officiële akte na zijn beëdiging als constitutioneel monarch. Hij wordt omringd, van links naar rechts, door resident André Preud'homme, chef Michel Kayihura, plaatsvervangend gouverneur-generaal Jean-Paul Harroy, commissaris Ivan Reisdorff en secretaris Jean-Berchmans Kimenyi.
(HP.1959.28.1050, collection RMCA Tervuren ; photo P. Laval (Inforcongo), 1959, RMCA Tervuren ©)

Na zijn beëdiging als constitutioneel monarch wordt koning Kigeli V Ndahindurwa omringd door de leden van de Hoge Raad van het Land (Kigali, Rwanda) op 9 oktober 1959.
(HP.1959.28.1046, collection RMCA Tervuren ; photo P. Laval (Inforcongo), 1959, RMCA Tervuren ©)  

Koning Kigeli V Ndahindurwa spreekt zijn onderdanen toe. Op de achtergrond staan o.a. zijn halfbroer, prins Robert Bellarmin Subika, en de speciale militaire resident van Rwanda, kolonel Guy Logiest. 
(HP.2001.20.14.19 , collection RMCA Tervuren ; photographe non identifié, 1960, RMCA Tervuren ©)

Koning Kigeli V bij het bezoek van Koning Boudewijn aan Ruanda-Urundi in 1960.
(HP.1960.4.2 , collection RMCA Tervuren ; photo H. Goldstein, 1959, Sofam ©)